Wel ziek, geen WIA

Mensen met een (theoretisch) verlies aan verdiencapaciteit van minder dan 35% krijgen geen WIA-toekenning (of verlenging van hun Ziektewet-uitkering). Van hen wordt verwacht dat zij hun werk kunnen behouden of nieuw werk kunnen vinden. Een aanzienlijk deel van deze ‘35-minners’ komt echter niet aan het werk. In de periode 2015-2021 komen er jaarlijks ongeveer 27.000 nieuwe 35-minners bij.

Dit syntheserapport beschrijft de situatie en de kenmerken van deze personen, hun bewegingen op de arbeidsmarkt, uitkeringsafhankelijkheid en welbevinden, hun behoefte aan dienstverlening, en de dienstverlening die ze daadwerkelijk krijgen.

• Mensen met een laag loon hebben een grotere kans om in de categorie 35-min terecht te komen, maar ook om in de categorie 80-100 te komen. De WIA beoordeling is voor laagbetaalden daarom meer een alles-of-nietsbeslissing dan voor hoogbetaalden, die vaker in de categorie 35-80 komen.
• In de (diverse) groep 35-minners zijn mensen die al een kwetsbare positie hadden voordat ze ziek werden oververtegenwoordigd.
• Na de 35-min beoordeling slaagt ongeveer de helft van de 35-minners erin om werk te behouden of nieuw werk te vinden, wat weinig verschilt van mensen met een WGA 35-80 uitkering. Eén op de drie 35-minners slaagt er in om 65% van het laatstverdiende loon (hun minimaal resterende verdiencapaciteit) te verdienen.
• Van alle 35-minners komt (ruim) één op de vijf (weer) terecht in Ziektewet- en/of arbeidsongeschiktheidsuitkering, één op de vijf verdwijnt van de arbeidsmarkt, en bijna één op de tien ontvangt een bijstandsuitkering.
• De groep 35-minners die niet aan het werk komt krijgt vaak te maken met een stapeling van problemen op het gebied van inkomen, levensstijl, mobiliteit en het sociale netwerk. De inkomensachteruitgang brengt een deel van de niet-werkende 35-minners in financiële problemen of zelfs in de schulden.

• 35-minners hebben een sterke ondersteuningsbehoefte, vergelijkbaar met personen die wél een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen.
• Geïnterviewde 35-minners zijn overwegend negatief over (het gebrek aan) dienstverlening van UWV vlak vóór en tijdens de WIA-claimbeoordeling. Ze geven aan rondom de claimbeoordeling behoefte te hebben aan meer, persoonlijker, fysiek, en empathisch(er) contact, heldere informatie, en ondersteuning bij technische handelingen. Cliënten hebben regelmatig wél positieve ervaringen met het gesprek met de arbeidsdeskundige.
• De re-integratiedienstverlening in de WW, ná de claimbeoordeling, ervaren cliënten als positief. Het gaat dan zowel om de persoonlijke begeleiding van Werkbedrijf in de WW, als om de ingekochte dienstverlening bij re-integratiebedrijven. 35-Minners zijn zelfs zeer positief over de re-integratietrajecten die UWV vanaf 2019 kan inkopen voor 35-minners in de WW.
• De re-integratie zelf wordt bemoeilijkt wanneer deze niet snel effectief kan worden opgestart: bijvoorbeeld als de 35-minner zich niet erkend voelt in zijn ziekte en hij daardoor bezwaar aantekent tegen de uitslag van de beoordeling, hij lang moet wachten op zijn WIA-claimbeoordeling, of als er tijdens de eerste twee ziektejaren weinig/geen re-integratie inspanningen zijn verricht.
• Werkgevers weten zelf vaak niet of zij werknemers in dienst hebben die 35-minner zijn (geweest), ook gemeenten herkennen de 35-minners niet als aparte doelgroep met bijbehorende ondersteuningsbehoefte.

Het rapport bevat een aantal adviezen voor beleid en uitvoering UWV. Deze luiden:

• Breng de inzichten over de precaire situatie van 35-minners en hoe daarmee om te gaan extra onder de aandacht in opleiding en trainingen van re-integratieprofessionals, zowel binnen als buiten UWV.
• Informeer werkgevers over kansen, tips en te vermijden valkuilen bij het aannemen of in dienst houden van personen met gezondheidsproblemen (waaronder 35-minners). Bied ondersteuning voor werkgevers bij het geschikt maken van banen voor mensen met een arbeidsbeperking.
• Bied extra ondersteuning tijdens de eerste twee ziektejaren en het wachten op de beoordeling.
• Creëer meer aandacht voor de menselijke maat rondom het moment van de beoordeling.
• Bied nazorg en begeleiding in de fase na de beoordeling.

Daarnaast bevat de publicatie diverse aanbevelingen voor vervolgonderzoek.

Dit syntheserapport beschrijft de belangrijkste resultaten uit drie onderzoeken naar 35-minners, uitgevoerd in opdracht van UWV: "Afgewezen voor een WIA-uitkering: tussen wal en schip?", "Evaluatie van AG-dienstverlening aan 35-minners" en "Als het kon, zou ik het doen".