In de serie ‘AI en de arbeidsmarkt’ laten we diverse experts van binnen én buiten UWV aan het woord over hun perspectief op de impact van kunstmatige intelligentie (AI) op werk en inclusiviteit. Welke kansen biedt AI voor een inclusieve arbeidsmarkt? In deze laatste editie: Ilse Hento.
Ilse Hento is strategisch kennisadviseur bij de directie Strategie, Beleid en Kenniscentrum van UWV. Ze houdt zich bezig met onderzoek naar de toepassing en implementatie van technologische oplossingen die de arbeidsparticipatie van mensen met een beperking vergroten.
Met haar jarenlange ervaring in het veld is ze betrokken geweest bij verschillende projecten waarbij technologie wordt ingezet om werkplekken inclusiever te maken.
Wat zijn de risico's en uitdagingen van AI-toepassingen op de arbeidsmarkt?
‘Bij UWV zelf ligt de uitdaging om AI-tools in te zetten die matchen met onze systemen. De risico's liggen in ethische en veiligheidsaspecten. Technologie van buiten kan niet zomaar in een (overheids)organisatie gebruikt worden. Al is het maar vanwege privacy-issues, omdat bepaalde cliëntgegevens niet opgeslagen mogen worden. Als UWV worden we daarom beperkt in het gebruik van AI. Ik begrijp dat de overheid, en zeker UWV, daar heel goed naar kijkt.
Ik ben al zo’n 8 jaar bezig ben met de vraag welke kansen technologie biedt op de arbeidsmarkt. Wat ik heb geleerd? Het kost veel tijd om het goed, praktisch, toegankelijk en werkend te krijgen in de praktijk. Het is geen plug-and-play; er zitten jaren aan investering in. Daarom hebben we samen met onder andere het ministerie van SZW, de Algemene Werkgeversvereniging Nederland (AWVN) en de Landelijke Cliëntenraad de Coalitie voor Technologie en Inclusie opgezet. Want je hebt naast techneuten ook andere partijen nodig om meer vraag- of gebruikersgericht te werken. Met de coalitie stimuleren we de toepassing van tech in het domein werk en inkomen. We verbinden technologieontwikkelaars met werkgevers, werknemers en begeleiders om nieuwe technologie te testen en de participatie op de arbeidsmarkt te bevorderen.
Er bleek veel AI-kennis en -toepassingen, maar het werd nog niet gebruikt op de werkvloer. In de zorg zagen we wel veel experimenteerruimte en toepassingen, maar in het domein werk en inkomen niet. De wereld van technologie en die van werk en inkomen ontmoetten elkaar totaal niet. Wij brachten die werelden samen en zijn gaan experimenteren in de praktijk met allerlei pilots. Als kenniscentrum volgen en monitoren we deze, om te kijken wat we ervan leren en of het écht iets oplevert voor de arbeidsparticipatie.’
Welke kansen biedt AI voor een inclusievere arbeidsmarkt?
‘Inmiddels vergoedt UWV een aantal toepassingen van technologieën als voorziening, waarin onder andere AI is verwerkt. De voorleesbril voor blinden en slechtzienden bijvoorbeeld. Dit is een klein cameraatje dat je op je bril bevestigt en dat tekst naar spraak omzet. Of het spraakherkenningssysteem Speaksee voor doven en slechthorenden, dat juist spraak naar tekst omzet. We vergoeden ook een voorziening voor mensen met spraakproblemen. Mensen die hun stem zijn kwijtgeraakt door een aandoening, kunnen via die app communiceren. Als ze een opname van hun originele stemgeluid hebben, kunnen ze met deze technologie zelfs hun eigen stemgeluid laten klinken. Het biedt ook uitkomst voor stotteraars, die vaak wel goed fluisteren maar niet luid kunnen spreken. De app versterkt het geluid en zet het gefluister om naar een goed hoorbare stem. In al deze voorzieningen zit AI verwerkt, wat ze steeds beter en persoonlijker maakt.’
Hoe zorgen we dat er niemand achterblijft?
‘Er zullen altijd mensen zijn die bij technologische vooruitgang niet goed meekomen en afhankelijk worden van anderen, bijvoorbeeld de niet-digivaardigen. Daar moeten we blijvend alert op zijn als samenleving. Maar over het algemeen denk ik dat AI, zeker gezien de resultaten van onze pilots, kansen biedt om mensen die normaal niet zo snel meedraaien op de arbeidsmarkt, nu juist wél te laten participeren. Maar niet alleen AI kan ervoor zorgen dat mensen meekomen. Ook andere toepassingen van tech zijn van meerwaarde voor de arbeidsparticipatie van mensen die ondersteuning nodig hebben. Denk aan een exoskelet, de cobot of technologie voor stressmonitoring. Deze toepassingen kunnen bovendien preventief werken en daarmee uitval voorkomen.’
Welke concrete stappen zijn nodig van verschillende stakeholders?
‘De overheid moet kijken naar de richtlijnen voor het gebruik van AI en deze verruimen, om te voorkomen dat we gaan achterlopen. Ten opzichte van het bedrijfsleven, maar ook vergeleken met andere landen. In Frankrijk wordt er bijvoorbeeld binnen de overheid al meer gebruik gemaakt van AI dan bij ons. Wij moeten uiteraard extra alert zijn op de bescherming van gegevens van burgers. Maar we kunnen zelf best iets meer richting geven aan hoe we AI willen inzetten en hoe niet. Er is hier al een kernteam voor opgericht binnen UWV. En wat ik heb gemerkt binnen onze kleinschalige pilots: wanneer je als werkgever de werknemer nauw betrekt bij de implementatie van een nieuwe technologie, dan heeft het kans van slagen. Die inspraak en samenspraak is nodig om ervoor te zorgen dat mensen niet achterblijven. Bij beslissingen over toepassing van AI moet het mét hen, en niet óver hen gaan.
De inzichten van collega-experts uit deze serie bevestigen wat ik in de praktijk heb ervaren: AI is geen kant-en-klare oplossing, maar vraagt om zorgvuldige implementatie waar de eindgebruiker centraal staat. Technologie kan een brug slaan naar inclusiviteit. Dit lukt als we investeren in zaken als bekendheid, bewustzijn, goede scholing en ruimte om te experimenten. En als toepassingen ontstaan in samenspraak tussen werkgever, werknemer en technologieontwikkelaar. De Coalitie voor Technologie en Inclusie die wij hebben opgericht en het platform van waaruit we komende jaren gaan werken, vormt een praktisch antwoord op deze gezamenlijke visie: technologie heeft waarde voor de arbeidsparticipatie van mensen die ondersteuning nodig hebben.’
Over de illustratie bij dit artikel
Voor deze serie heeft UWV de mogelijkheden verkend om AI in te zetten voor het maken van een passende illustratie. Het beeld bovenaan dit artikel is deels gemaakt door een illustrator (de persoon achter de computer) en deels gegenereerd door AI (het beeld zichtbaar op de monitor). Dit geeft inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van AI.
In de serie ‘AI en de arbeidsmarkt’ laten we experts van binnen én buiten UWV aan het woord over hun perspectief op de impact van kunstmatige intelligentie (AI) op werk en inclusiviteit. Bekijk alle edities.
Meer van dit soort artikelen lezen? Meld u aan voor de nieuwsbrief van UWV Magazine en ontvang waardevolle artikelen over arbeidsmarkt en sociale zekerheid in uw inbox.