In Den Haag komen iedere maand 500 tot 750 WW-cliënten van UWV aan het eind van hun uitkeringsperiode. Hoewel 70% van hen daarna meteen aan het werk gaat, vraagt gemiddeld 5% een bijstandsuitkering aan. Dat percentage was te hoog, vonden UWV en de gemeente Den Haag.

De beide instanties begonnen een gezamenlijke pilot voor WW-cliënten die een grote kans hadden om in de bijstand terecht te komen. Ze werden uitgenodigd voor een gesprek met adviseurs werk van UWV en de gemeente, op basis van vrijwilligheid. Dat zowel UWV als de gemeente aan tafel zitten, heeft als voordeel dat het dienstverleningsaanbod groter is, zegt Hans Terpstra, business controller advanced analytics bij UWV.

‘De cliënt kan gebruikmaken van onze diensten, zoals bemiddeling bij het zoeken naar werk en coachingtrajecten. En daarnaast is er de dienstverlening van de gemeente. Die kan bredere schuldhulpverlening aanbieden dan UWV en helpen met huisvesting, om maar wat te noemen. Zo proberen we samen te voorkomen dat mensen tussen wal en schip vallen.’

De WW (niet) naar bijstand-dienstverlening (WWNNB) behoort inmiddels tot de standaard dienstverlening in Den Haag. Terecht, vindt Terpstra, want de pilot was succesvol. ‘De doorstroom van de WW naar de bijstand was bij cliënten uit de pilotgroep 6,3% lager dan bij de controlegroep. In absolute aantallen: normaliter zouden er in de onderzoeksperiode van één jaar 405 cliënten zijn doorgestroomd, nu waren dat er 62 minder. Daarvan vonden er 55 werk.’

De cliënten uit de pilotgroep werden geselecteerd met de Maatwerkscan, een methode die werd ontworpen door Terpstra.

‘De Maatwerkscan is een voorspelmodel’, zegt hij. ‘Dossiers van cliënten worden gescand op basis van negen kenmerken die het risico inschatten dat iemand doorstroomt van de WW naar de bijstand. Die kenmerken zeggen voornamelijk iets over de financiële situatie van de cliënt, zoals de hoogte van de WW-uitkering. Want we zien dat je sneller in de bijstand terechtkomt als je een lage uitkering hebt. Hetzelfde geldt als je van UWV op de uitkering een aanvulling tot het bestaansminimum krijgt of al eerder in de bijstand hebt gezeten.’

Europese regelgeving rond kunstmatige intelligentie (AI) zit bredere inzet van de scan mogelijk in de weg. En dat terwijl er bij de Maatwerkscan geen AI aan te pas komt, zegt Terpstra.

‘Algoritmes hebben sinds de toeslagenaffaire een slechte naam, en dat begrijp ik. Maar de Maatwerkscan is geen AI, maar gewoon statistiek met behulp van machinelearning. Bovendien gaat het niet om de opsporing van fraudeurs, maar om proactieve dienstverlening waarmee we mensen vooruithelpen.’

Voor de pilot kreeg UWV nog wel toestemming, maar in de Verordening artificiële intelligentie (de Europese AI Act) staat dat alle algoritmes die de kans op werk of het toekennen van een uitkering voorspellen een hoog risico met zich meebrengen. Hoog risico betekent dat UWV strenge regels zal moeten toepassen voor het gebruik van de Maatwerkscan.

‘Maar de Maatwerkscan voorspelt niet de kans op werk of het toekennen van een uitkering’, zegt Terpstra. ‘Die voorspelt alleen de kans op doorstromen naar de bijstand. Het is een dienstverleningsalgoritme. Vanuit de AI Act moet nog beslist worden of aan de Maatwerkscan een hoog risico wordt toegeschreven. Dat zou ik niet terecht vinden.’