Joselyn Faber, arbeidsmarktadviseur bij UWV Groot Amsterdam en betrokken bij het rapport Op weg naar AI die werkt voor iedereen, waarschuwt voor wat wel het 'juniordilemma' wordt genoemd. AI neemt vaak juist de eenvoudige, routinematige taken over — precies de taken waarmee beginnende professionals hun vak leren. ‘Hoe gaat een junior ooit een senior worden als die niet deze skills en vaardigheden eigen kan maken?’

Het risico reikt verder dan individuele carrières. Wanneer werknemers taken als kennisvergaring en rapportschrijven uitbesteden aan AI, dreigt 'knowledge decay': kennis die langzaam verdampt. Met als gevolg dat diezelfde werknemers uiteindelijk ook het vermogen verliezen om AI-output kritisch te beoordelen. Een vicieuze cirkel die de kwaliteit van dienstverlening kan ondermijnen.

Marc Steen, senior onderzoeker bij TNO en expert in deugdethiek, biedt een ander perspectief. Hij pleit ervoor om bij elke AI-toepassing de vraag te stellen: draagt dit bij aan het floreren van mensen? Repetitieve, saaie of gevaarlijke taken delegeren aan een computer is verstandig. Maar taken die werk betekenisvol maken — creativiteit, kritisch denken, het vormen van een eigen perspectief — verdienen bescherming.

Faber en Steenbenadrukken dat menselijke capaciteiten als empathie, contextbegrip en het vermogen om door te vragen niet in een systeem zitten. AI moet daarom ondersteunend zijn, niet leidend. Voor publieke organisaties betekent dit dat AI-toepassingen de kernwaarden van de organisatie moeten versterken, niet ondermijnen.

Een terugkerend thema in het gesprek is de kloof tussen beslissers en uitvoerders. AI-implementatie verloopt vaak top-down: het management besluit, de werkinhoud verandert, en medewerkers moeten zich achteraf zien te redden met de nieuwe systemen. Faber is daar helder over: ‘Als je medewerkers niet meekomen, dan is het nog steeds niet functioneel.’

Die kloof raakt sommige groepen harder dan andere. Vooral werknemers midden in hun loopbaan — mensen die nog jaren te werken hebben en hun vakgebied fundamenteel zien veranderen — bevinden zich in een kwetsbare positie. Ondertussen blijft het MKB achter bij grotere bedrijven in de adoptie van AI, waardoor de ongelijkheid op de arbeidsmarkt verder groeit.

De experts zien een gezamenlijke opdracht voor werkgevers en overheid: zorgen voor AI-basisgeletterdheid in de hele samenleving. Niet alleen technische vaardigheden, maar ook begrip van grenzen en kaders. En cruciaal: tegenmacht organiseren door werknemers inspraak te geven. Alleen zo voorkomen we dat we te afhankelijk worden van grote techbedrijven en kunnen we AI inzetten op basis van democratische waarden.

Het webinar maakt duidelijk dat de vraag niet is óf AI de arbeidsmarkt verandert, maar hoe we die verandering vormgeven. Niet de technologie bepaalt of werk waardevol blijft — wij doen dat.