Wat als je te ziek bent om te werken, maar niet ziek genoeg voor een WIA-uitkering? UWV-onderzoeker Marloes Lammers onderzocht de positie van ‘35-minners’ en ziet vooral meer, duidelijke en empathische(re) communicatie als eerste verbeterstap voor UWV.
Op dit moment is het wettelijk vastgelegd dat iedereen die door ziekte – theoretisch – minder dan 35% van het inkomen verliest, geen recht heeft op een WIA-uitkering. Van deze mensen wordt verwacht dat ze tijdens hun ziekte hun baan (grotendeels) kunnen behouden, en als dat niet lukt een nieuwe functie kunnen vinden waarin ze er financieel minder dan 35% op achteruitgaan.
De realiteit is anders voor deze groep. De belangrijkste conclusie uit nieuw onderzoek, uitgevoerd in opdracht van UWV, is dat de financiële en sociaal-economische situatie na een ‘35-min’ beoordeling voor een groot deel van de cliënten zorgelijk is. Zo lukt het bijna twee op de drie ‘35-minners’ niet om minimaal 65% van het laatstverdiende loon te verdienen, terwijl ze daar volgens de beoordeling wel toe in staat zouden moeten zijn. Ook hebben ze vaak te maken met een stapeling van problemen op het gebied van gezondheid, inkomen, mobiliteit en hun sociale netwerk, wat een negatieve impact heeft op hun sociaal-emotionele welbevinden.
Marloes Lammers is een van de UWV-onderzoekers die zich hier mee bezig heeft gehouden. Ze maakt zich zorgen over het systeem, en de gevolgen voor de ‘35-minners’. ‘Een groot deel van deze groep was al kansarmer op de arbeidsmarkt’, legt ze uit. ‘Want veel van deze mensen hebben een lager inkomen, vaak een praktische opleiding en nu komen daar ook nog serieuze gezondheidsklachten bij. Voor hen is de WIA eigenlijk een alles-of-niets-uitkering.’
Benadeeld door het systeem
Als ze dan geen WIA-uitkering krijgen en dus ook geen passend werk kunnen vinden, heeft dat grote gevolgen. Financieel, uiteraard, maar ook mentaal is dit voor een groot gedeelte van de mensen om wie dit gaat een klap waar ze moeilijk van herstellen. Een van de belangrijkste pijnpunten is dat het WIA-systeem is gebouwd op het principe van inkomensverlies, en niet op het principe van gezondheidsverlies. Simpeler gezegd: het gaat dus niet om hoe ziek je bent, maar om hoeveel procent van je laatste loon je volgens het systeem nog zou kunnen verdienen. Daardoor krijgt de directeur wel een WIA-uitkering, maar zijn secretaresse met dezelfde gezondheidsklachten niet. ‘Dat is voor veel mensen moeilijk te begrijpen, zij voelen zich ‘gezond verklaard’, terwijl ze zich ziek voelen.’
'Al deze gevoelens, in combinatie met een gebrek aan erkenning in je ziekte en financiële stress, zorgt er ook voor dat mensen een enorme blokkade voelen in hun zoektocht naar nieuw werk’
Lammers geeft een aantal anecdotes over de schrijnende positie waarin mensen terechtkomen. ‘Er zijn mensen die te horen krijgen dat ze inderdaad ziek zijn, geen recht hebben op een WIA-uitkering maar dat wél hadden gehad als ze een hoger inkomen hadden. En dat kan persoonlijk grote gevolgen hebben. Zo hoorden we ook het verhaal van iemand die het zich niet kon veroorloven om weg te gaan bij haar partner, ondanks dat ze erg slecht behandeld werd, en waren er anderen die aangeven dat ze zich ontzettend schamen tegenover hun kinderen omdat het ze niet lukt om genoeg brood op de plank te krijgen. Al deze gevoelens, in combinatie met een gebrek aan erkenning in je ziekte en financiële stress, zorgt er ook voor dat mensen een enorme blokkade voelen in hun zoektocht naar nieuw werk.’
Communicatie is de eerste stap
De problemen voor deze groep zijn groot, en de situatie is zorgelijk. Een oplossing is niet op de korte termijn voorhanden. Wel zien de onderzoekers dat een eerste en cruciale stap naar verbetering ligt in de manier waarop er met cliënten gecommuniceerd wordt. 'De manier waarop er wordt geïnformeerd, is ontzettend belangrijk. Dit gaat om mensen die al twee jaar ziek zijn, van wie door iemand anders is bepaald dat ze tóch niet ziek genoeg zijn. En stel je voor dat je daarover wordt gebeld terwijl je in de rij staat bij de supermarkt.’
‘Plan het gesprek goed, en zorg ervoor dat je precies weet hoe de cliënt het liefste communiceert. De beste gesprekken zijn fysieke face-to-face gesprekken. Maar misschien is de cliënt slecht ter been en kan daardoor niet naar een kantoor komen, of wil hij juist wel liever bellen’, vervolgt ze. ‘Bied aan om met mensen te gaan zitten. Maar zorg ook dat ze al voor het beoordelingsgesprek goed geïnformeerd zijn. Zorg ervoor dat cliënten goed op de hoogte zijn van alles wat er voor ze zou kunnen veranderen. Dat zit in goede begeleiding, maar bijvoorbeeld ook in veel betere online informatievoorzieningen, bijvoorbeeld op uwv.nl. We hoorden van een cliënt dat ‘blijf in dienst bij je werkgever’ de eerste tip is die je krijgt als je online zoekt naar hoe je verder moet als je ziek wordt. Ja, oké, het gros van de mensen heeft helemaal geen werkgever meer. En dat is hoe de problemen ontstaan. In dit soort kleine dingen is heel veel winst te behalen.’
‘En dit zit niet alleen bij UWV, natuurlijk. Ook voor gemeenten is het handig om te weten of een bijstandscliёnt een 35-minner is, zodat zij daar met hun dienstverlening meteen op kunnen inspelen. En we hopen ook dat werkgevers nog bewuster worden van hoe belangrijk het is voor zieke mensen om toch ten minste een deel van hun baan te kunnen blijven houden. En soms moet je creatief zijn in het vinden van manieren om dat voor elkaar te krijgen.’
Nu eerst doen, en dan verder kijken
Op verzoek van de Raad van Bestuur worden de aanbevelingen uit het onderzoek nu verder uitgewerkt binnen UWV. ‘Ik hoop dat er nu dingen gaan veranderen, en dat we over een tijd kunnen gaan meten of deze veranderingen de groep 35-minners ook echt heeft geholpen. We weten ook dat UWV hard bezig is om in de Ziektewet verbeterde re-integratiedienstverlening in te zetten en cliёnten beter te informeren over toekomstige (inkomens)scenario’s. Dus ik ben erg benieuwd wat de effecten daarvan gaan zijn. Maar nu dus eerst doen, en dan weer meten’, zegt Lammers daarover.
Lees hier ook de publicatie Minder dan 35% arbeidsongeschikt: en dan?