‘Los van dat het een van de antwoorden kan zijn voor de vele moeilijk te vervullen vacatures, is werk goed voor de integratie’, vervolgt Duveen. ‘Door te werken, draaien asielzoekers mee in de Nederlandse samenleving en dat helpt bij het leren van de taal en (werk)cultuur. Werken heeft positieve effecten op de psychische gezondheid, onder meer door het hebben van een dagbesteding en het maken van sociaal contact. Het opdoen van werkervaring versterkt bovendien de arbeidsmarktkansen op de langere termijn.’

Om een asielzoeker in dienst te nemen, moet een werkgever een tewerkstellingsvergunning (TWV) aanvragen bij UWV. Deze vergunning is vereist om een werknemer die geen EU/EER- of Zwitserse inwoner is legaal in dienst te nemen.

UWV adviseert en beslist over verschillende werkvergunningen, waaronder die voor asielzoekers. Bij een tewerkstellingsvergunningsaanvraag controleert UWV eerst of de aanvrager onder de regeling voor asielzoekers valt. Dit is het geval als de persoon minstens zes maanden in procedure is bij de IND, niet wordt uitgezet en bekend is bij het COA. Ook wordt gecheckt of de (concept) arbeidsovereenkomst is bijgevoegd. Vervolgens wordt beoordeeld of de verloning marktconform is voor het werk dat de asielzoeker gaat doen.

Vóór 29 november 2023 mochten asielzoekers niet langer dan 24 weken werken. Het loonde voor werkgevers vaak dan ook niet om iemand compleet in te werken. Naar aanleiding van een uitspraak van Raad van State mogen asielzoekers nu de maximale duur van hun geldige W-document (vreemdelingenidentiteitsbewijs) werken. Sinds die uitspraak is er een sterke groei van aanvragen van tewerkstellingsvergunningen. De verwachting voor het eind van het jaar zijn zo’n 10.400 aanvragen, ten opzichte van 3.400 aanvragen in 2023 en 800 aanvragen in 2022. Tot en met november 2024 zijn er 7370 aanvragen toegekend.

Deze getallen laten zien dat werkgevers inmiddels hun weg naar de doelgroep asielzoekers weten te vinden. Maar zeker omdat het om een kwetsbare groep gaat, kun je het niet alleen overlaten aan de vraag en aanbod van de markt, vindt Duveen: ‘Het is belangrijk dat ook de overheid een rol pakt en goede randvoorwaarden creëert om asielzoekers naar duurzaam werk te ondersteunen. Veel van de banen waarin asielzoekers nu aan het werk gaan is in de sectoren uitzend, horeca en schoonmaak en betreft lager betaald en lager geschoold werk. Dat is goed als startbaan, maar hiermee laten we ook talent onbenut onder hoogopgeleide asielzoekers.’

UWV, het COA en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) hebben daarom het initiatief genomen om gezamenlijk en ieder vanuit de eigen rol en verantwoordelijkheid drie pilots te doen. Deze moeten inzicht geven in wat de werkende elementen zijn voor een efficiënte en effectieve ondersteuningsstructuur. Hierover zijn de partijen ook in gesprek met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Verschillende onderzoeken wijzen op diverse belemmeringen voor asielzoekers om de arbeidsmarkt te betreden. En deze factoren versterken elkaar vaak. Voorbeelden zijn lange asielprocedures die onzekerheid veroorzaken, vertragingen bij het verkrijgen van een burgerservicenummer, het valideren van diploma’s, beperkte mogelijkheden voor taalles in de opvangperiode, frequente verhuizingen door tekort aan opvanglocaties en de psychische kwetsbaarheid door de vluchtgeschiedenis van asielzoekers. Duveen licht toe: ‘In de voorgenomen pilots van UWV, COA en VNG hebben we de mogelijkheid om te ondervinden welke belemmeringen er nu zijn voor asielzoekers om te werken. Door het opdoen van ervaring kunnen we de impact van de belemmeringen verkleinen of misschien zelfs wegnemen. Wij zien namelijk ook veel kansen. De pilots zijn voor ons waardevol om van te leren en kunnen input zijn voor gefundeerde aanpassingen in beleid en regelgeving’.