‘Plannen zijn te vaag, projecten lopen vast en regels zijn te ingewikkeld. Maar het probleem gaat verder dan de WIA alleen. We zien dat de overheid haar eigen doelen vaak niet haalt. Daardoor blijven beloften liggen en verliezen burgers hun vertrouwen.’

‘We hebben 173 nieuwe wetsvoorstellen onderzocht waarbij we verwachtten dat er een uitvoeringstoets zou zijn. Dat viel tegen, bijvoorbeeld bij JenV ontbrak die toets in de helft van de gevallen, en waar die er wel was, verschilde de kwaliteit sterk. Dat kan niet. Uitvoeringstoetsen moeten er altijd zijn en op hetzelfde hoge niveau. We zien nu te vaak dat waarschuwingen van uitvoerders niet serieus worden genomen. Zoals bij het verbod op ongerichte gokreclame, waar de toezichthouder al vroeg aangaf dat de regels niet handhaafbaar waren. Of bij plannen om wonen op vakantieparken te legaliseren, waarmee een minister wil doorgaan ondanks een negatieve uitvoeringstoets. Dan is het niet vreemd dat beleid in de praktijk vastloopt. Uitvoerders moeten kunnen zeggen: dit is niet uitvoerbaar. Betrek hen daarom al bij het begin van wetgeving, zodat vanaf het eerste moment duidelijk is wat haalbaar is.’

‘Als een overheid vastloopt, komen cruciale functies in gevaar. Denk aan wachtlijsten in de zorg, een tekort aan keuringsartsen of uitkeringsregelingen waarin veel misgaat. Burgers worden dan niet goed geholpen of krijgen niet waar ze recht op hebben. Daardoor kunnen mensen hun vertrouwen in de overheid verliezen.

‘Voorkomen is altijd beter dan achteraf brandjes blussen. Maar zolang ministeries in schotten denken, bijvoorbeeld Volksgezondheid voor preventie en Sociale Zaken voor de WIA, worden kosten en opbrengsten niet bij elkaar gelegd. De overheid moet dergelijke zaken buiten de schotten van budgetten en ministeries organiseren. Dit kost geld op korte termijn, maar levert later veel meer op.’

‘Vereenvoudiging is onvermijdelijk. Zolang regelingen zo ingewikkeld zijn, blijven mensen vastlopen. Maar dat vraagt scherpe politieke keuzes. De overheid kan niet alles tegelijk. Wees daarover ook eerlijk naar burgers toe.’

‘Je moet accepteren dat eenvoud betekent dat sommige groepen minder precies bediend worden. Tijdens de coronacrisis zagen we dat bij de NOW-regeling: snelheid ging voor perfectie. Daarover is de minister vooraf helder geweest naar de Tweede Kamer. Ja, er zat snijverlies in, maar grosso modo werkte het. Dat is beter dan streven naar een perfecte regeling die vastloopt.’

‘Dat kan zeker helpen. Standaardiseer waar het kan, maar zorg dat er ruimte is voor maatwerk als mensen tussen wal en schip dreigen te vallen. Maar dat werkt alleen als je uitvoerders deze verantwoordelijkheid ook echt geeft.’

‘Begin bij het coalitieakkoord: wees concreet over doelen, maak uitvoeringstoetsen verplicht en neem alleen maatregelen waarvan je zeker weet dat ze uitvoerbaar zijn. Dat klinkt simpel, maar dat is de kern: doen wat je belooft, en alleen beloven wat je kunt doen.’

‘Zij moeten voorspelbaar zijn. Niet te veel beloven, maar wel waarmaken wat je afspreekt. Als burgers zien dat beleid werkt en afspraken nagekomen worden, groeit vertrouwen vanzelf.’

Benieuwd naar meer inzichten van Pieter Duisenberg over uitvoerbaarheid en vertrouwen? Dinsdag (7 oktober) gaat hij hierover verder in gesprek tijdens de talkshow KRAP van UWV. Meld u aan voor de livestream en volg het gesprek live.